Vachellia tortilis
 | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Vachellia tortilis
| ||||||||||||||||
| Biologia klasado | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
 | ||||||||||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||||||||||
Vachellia tortilis (sin.: Acacia tortilis (FORSSK.) HAYNE, Mimosa tortilis FORSSK.), estas nomata kiel multaj aliaj specioj de la subfamilio ŝirmakacio, nome estas plantospecio el la genro Vachellia en la subfamilio de la Mimozedoj (Mimosoideae) ene de la familio de la Fabacoj (Fabaceae). Ĝi disvastiĝas en Afriko.
Priskribo
[redakti | redakti fonton]
Vachellia tortilis kreskas ofte kiel arbo kiel ŝirmakacio. Ĝi estas facile rekonebla pro ĝia ŝirmeca, malalta arbokrono. En tre varmaj kaj sekaj regionoj la planto nur kreskas kiel maldensaj arbustoj. La branĉoj havas dornojn. La alternestarantaj folioj havas folitigon kaj foliplaton. La ĉ. 2,5 cm longa foliplato estas duoble pluma. La kvar ĝis dek folietoj de la unua ordo havas ĝis po 15 parojn de plumfolioj.
La malgrandaj, forte odorantaj, blankaj floroj staras en densaj floraroj. La malprofundaj guŝoj estas spiralforme kurbiĝitaj.
La kromosomonombro estas 2n = 52, 78 aŭ 104.
Sistematiko
[redakti | redakti fonton]La unua priskribo okazis en 1775 sub la baza nomo Mimosa tortilis FORSSK. Fare de Peter Forsskål en Flora Aegyptiaco-Arabica, p. 176. La novkombinaĵo al Vachellia tortilis (FORSSK.) GALASSO & BANFI publikiĝis en 2008 fare de Gabriele Galasso kaj Enrico Banfi en Atti della Società Italiana di Scienze Naturali e del Museo Civico di Storia Naturale di Milano, 149, 1, p. 150.
De la specio Vachellia tortilis ekzistas pluraj subspecioj:
- Vachellia tortilis (FORSSK.) GALASSO & BANFI subsp. tortuosa ined.
- Vachellia tortilis subsp. campoptila (SCHWEINF.) RAGUP., SEIGLER, EBINGER & MASLIN
- Vachellia tortilis subsp. raddiana (SAVI) KYAL. & BOATWR.
- Vachellia tortilis subsp. spirocarpa (HOCHST. EX A.RICH.) KYAL. & BOATWR.
- Vachellia tortilis subsp. heteracantha (BURCH.) KYAL. & BOATWR.
- Vachellia tortilis subsp. tortilis.
Disvastiĝo
[redakti | redakti fonton]En la savanoj de Afriko Vachellia tortilis estas disvastigita, precipe en Sudano, sed ankaŭ en la proksima oriento. Vachellia tortilis kreskas sur sabla kaj ŝtonriĉa grundo; ĝi kreskas ankaŭ sur akraj deklivoj kaj sur forte alkalaj grundoj. Vachellia tortilis toleras sekecon, altajn temperaturojn kaj sabloŝtormojn. Pli ol du jaraĝaj plantoj ankaŭ estas iomete frostorezistaj.
Ekologio
[redakti | redakti fonton]La folioj kaj floroj de Vachellia tortilis estas nutraĵo de multaj bestoj. La trunko de Vachellia tortilis ofte estas atakata de termitoj kaj skarabo-larvoj. Tial la elefantoj povas faligi la arbon facile por manĝi la branĉetojn.
La fabacoj estas manĝataj de multaj bestoj de la savano pro ilia proteinriĉa ŝelo.
Uzado
[redakti | redakti fonton]La ligno de la arbo estas uzata por fari meblojn, kaj multajn aliajn aĵojn. La folioj kaj fruktoj estas nutraĵoj de bestoj. La arboŝelo estas uzata kiel tanino. La gumosako estas manĝebla kaj povas esti uzata kiel araba gumo el la Senegalia senegal kaj Vachellia seyal.
Eksteraj ligiloj
[redakti | redakti fonton]- Bilder
- FAO Manual on taxonomy of Acacia species
- Vachellia tortilis ĉe Tropicos.org. Missouri Botanical Garden, St. Louis
- Vachellia tortilis en Germplasm Resources Information Network (GRIN), Agrikultura ministerio de Usono (USDA), Agrikultura esplora servo (ARS), National Genetic Resources Program. National Germplasm Resources Laboratory, Beltsville, Marilando.